در دنیای پویای سهام و شرکت‌های سهامی، پیچیدگی‌های فراوانی وجود دارد که به دقت و دانش عمیق نیاز دارد. بازار بورس کشور در حال رشد پیوسته‌ای است و جذب افراد جدیدی که به دنبال سرمایه‌گذاری هستند نیز دیده می‌شود. اما اکثر این افراد نه تنها اطلاعات کافی در زمینه سهام نداشته بلکه به جزئیات حقوق صاحبان سهام نیز آگاهی ندارند. در این مقاله، تمرکز ما روی بررسی جامع حقوق صاحبان سهام و اهمیت آن برای سرمایه‌گذاران و اعضای شرکت‌های سهامی است.
حقوق صاحبان سهام
حقوق صاحبان سهام، نمایانگر سهم مالکان از دارایی‌های شرکت به نسبت میزان سهام آنها است. این حقوق پویا بوده و با عملکرد مالی شرکت تغییر می‌کند؛ به طوری که با سودآوری شرکت افزایش و با زیان‌دهی آن کاهش می‌یابد.
حقوق افراد سهامدار شامل اجزایی همچون سود و زیان انباشته، سرمایه سهام، کسر سهام و اندوخته‌های شرکت است که هر یک به میزان سهم خود از آنها بهره‌مند می‌شوند. شایان ذکر است که در صورت منحل‌شدن شرکت، پس از تصفیه بدهی‌ها، باقی‌مانده دارایی‌ها به نسبت سهم هر سهامدار میان آنها توزیع می‌شود.
هدف حقوق صاحبان سهام چیست؟
اهداف حقوق افراد سهامدار در حسابداری عبارتند از:
- تعیین سرمایه قانونی و ثبت شده
- مشخص‌کردن منابع سرمایه شرکت
- تعیین سود قابل توزیع سهام
حقوق سهامداران، بر اساس میزان سرمایه‌گذاری و خرید سهام، منافع خاصی را به همراه دارد که نقض‌ناپذیر است. آگاهی از این منافع برای سهامداران ضروری است تا بتوانند در بازار سرمایه به کسب سود بپردازند.
حقوق صاحبان سهام شامل چه مؤلفه‌هایی است؟
سرمایه قانونی
بخشی از حقوق افرد صاحب سهام که برای تأسیس شرکت و سرمایه‌گذاری در خرید سهام، ماشین‌آلات، املاک و سایر دارایی‌ها به کار می‌رود.
افزایش سرمایه
یکی از روش‌های تأمین مالی شرکت‌ها که با هدف اصلاح ساختار مالی، افزایش جریان نقدی یا بهره‌مندی از مزایای مختلف صورت می‌گیرد. افزایش سرمایه از سوی سهامداران فعلی یا جدید انجام می‌شود و جزو حقوق افراد صاحب سهام به حساب می‌آید.
صرف سهام
مبلغی که سهامداران به شرکت پرداخت می‌کنند و بیش از ارزش اسمی سهام است. این مبلغ به حقوق افراد سهامدار اضافه شده و به عنوان صرف سهام ثبت می‌شود.
اندوخته
بخشی از سود خالص سالانه که در پایان دوره مالی بین سهامداران توزیع نمی‌شود و در شرکت باقی می‌ماند. این اندوخته می‌تواند به دلیل الزامات قانونی یا تصمیم مجمع عمومی سهامداران برای حفظ منابع لازم جهت توسعه شرکت و حمایت از منافع بستانکاران باشد.
اندوخته قانونی
مطابق قانون تجارت، یک بیستم سود خالص سالانه به عنوان اندوخته قانونی در نظر گرفته می‌شود. این اندوخته از سایر اندوخته‌ها متمایز است و به منظور حمایت از منافع بستانکاران و حفظ ثبات مالی شرکت اجباری است.
سود و زیان انباشته
سود یا زیان خالص شرکت که در طی سال‌های مالی گذشته به دست آمده و به عنوان بخشی از حقوق افراد سهامدار ذخیره یا به حساب سود و زیان انباشته منتقل می‌شود.
سهام خزانه
سهام خزانه به سهام ممتاز شرکت اطلاق می‌شود که ابتدا در بازار مالی عرضه شده و سپس توسط خود شرکت بازخرید می‌شود.
مازاد تجدید ارزیابی موجودی‌ها
افزایش ارزش دارایی‌های شرکت پس از ارزیابی مجدد که به حقوق افراد سهامدار افزوده می‌شود.
نحوه محاسبه حقوق صاحبان سهام
حقوق افراد سهامدار، تفاوت بین کل دارایی‌ها و کل بدهی‌های شرکت است و به عنوان معادله ترازنامه شناخته می‌شود. برای محاسبه این حقوق، مراحل زیر را دنبال کنید:
- حقوق افراد سهامدار در ابتدای دوره حسابداری را در نظر بگیرید.
- تزریق یا کاهش سرمایه را اعمال کنید (افزودن وجه نقد از سهام منتشر شده یا کاهش وجه نقد برای خرید سهام خزانه).
- درآمد خالص را به آن اضافه کنید.
- سود نقدی پرداخت شده و زیان خالص را کم کنید.
نتیجه نهایی، حقوق افراد صاحب سهام در پایان دوره خواهد بود.
فرمول محاسبه حقوق صاحبان سهام
هنگام تأسیس یک شرکت و مشارکت سهامداران مختلف در سرمایه‌گذاری، تحلیل دقیق نسبت‌های مالی شرکت اهمیت ویژه‌ای دارد. این نسبت‌ها ابزارهای کلیدی برای ارزیابی وضعیت مالی فعلی شرکت نسبت به دوره‌های گذشته هستند و نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند.
هر سرمایه‌گذار باید پیش از ورود به هرگونه سرمایه‌گذاری، ریسک‌های مربوطه را به دقت ارزیابی کند. یکی از شاخص‌های مهم در این زمینه، نسبت حقوق افراد صاحب سهام به کل دارایی‌های شرکت است. این نسبت، سهم هر سهامدار در کل دارایی‌های شرکت را نمایش می‌دهد و به صورت زیر محاسبه می‌شود:
نسبت بالای حقوق افراد سهامدار نشان‌دهنده این است که بخش عمده‌ای از دارایی‌های شرکت توسط سهامداران تأمین شده است که این امر به معنای وجود ساختار مالی قوی و پایداری بیشتر شرکت است.
حساب‌های حقوق صاحبان سهام در شرکت‌ها
حساب استعفا (کاهش حقوق افراد سهامدار)
وقتی یکی از صاحبان سهام تصمیم به استعفا می‌گیرد شرکت موظف است دارایی‌های وی را پرداخت کند. به همین دلیل، این حساب در ترازنامه به عنوان بدهکار ثبت می‌شود و منجر به کاهش حقوق افراد صاحب سهام می‌شود.
حساب درآمد (افزایش حقوق افراد سهامدار)
درآمدها از طریق فروش، کمیسیون‌ها، بهره‌ها و سایر منابع درآمدی به شرکت وارد می‌شوند. این حساب در ترازنامه به عنوان بستانکار ثبت می‌شود و باعث افزایش حقوق افراد سهامدار می‌گردد.
این دو حساب نقش بسیار مهمی در مدیریت و محاسبه حقوق صاحبان سهام دارند و مداوم باید مورد ارزیابی و بازبینی قرار گیرند
