تحلیل عمودی و افقی در حسابداری
تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی به منظور ارزیابی عملکرد و پیش بینی آینده شرکت‌ها انجام می‌شود. تحلیل عمودی و افقی در حسابداری، دو روش تحلیل صورت‌های مالی‌اند که در میان مدیران مالی و تحلیلگران دارای محبوبیت زیادی هستند. در این مقاله با معرفی تحلیل عمودی و افقی، به کاربردها، مزایا و معایب هر یک اشاره خواهیم کرد.
تحلیل عمودی
در تحلیل عمودی درصد هر یک از اقلام به نسبت یکی از اقلام پایه و مبنا بیان می‌شود. به عنوان مثال در ترازنامه، دارایی‌های جاری، 60 درصد از دارایی‌های کل را تشکیل می‌دهد؛ یا در صورت سود و زیان، هزینه‌های فروش، 12 درصد کل درآمد فروش را شامل می‌شود. با استفاده از تحلیل عمودی می‌توان از تاثیر هر یک از اقلام بر صورت مالی شرکت آگاه شد.
تحلیل عمودی ترازنامه فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه نشان می‌دهد در سال 1387 دارایی‌های جاری، 59.2 درصد کل دارایی‌ها را تشکیل می‌دهد. این عدد در سال 1388 به 55.6 درصد تقلیل یافته است. هرچند مبلغ بدهی‌های جاری در طول این یک سال افزایش 750 میلیون ریالی داشته است.
مزایا و معایب تحلیل عمودی
تحلیل عمودی، با ارائه درصدها و نسبت‌های عددی، امکان بررسی وضعیت مالی شرکت را به سادگی فراهم می‌کند. با استفاده از تحلیل عمودی می‌توان وضعیت مالی شرکت را در سال‌های مختلف بررسی و مقایسه کرد. همچنین می‌توان این درصدها را با سایر شرکت‌های فعال، یا متوسط شرکت‌های فعال در همان صنعت مقایسه کرد.
به عنوان مثال، در یک شرکت بدهی‌های جاری 20 درصد از کل فروش را تشکیل می‌دهند؛ در صورتی‌که این درصد برای سایر شرکت‌ها به طور میانگین 5 درصد است. به این ترتیب می‌توان پی برد این شرکت از نظر میزان بدهی نسبت به سایر شرکت‌ها وضعیت مطلوبی ندارد.
یکی از عیوب تحلیل عمودی، عدم کمک به تصمیم گیری قطعی است. اعداد و درصدهای بیان شده در تحلیل عمودی، به تنهایی گویای مفهومی نیستند و در مقایسه معنا پیدا می‌کنند. هیچ استاندارد قابل تعریفی در این رابطه وجود ندارد.
تحلیل افقی
تحلیل افقی الهام گرفته از مراحل رشد انسان است. همان‌طور که برای تشخیص میزان رشد انسان، قد و وزن آن با سال‌های قبل مقایسه می‌شود در تحلیل افقی نیز میزان رشد یا افول شرکت در بازه‌های زمانی مختلف مشخص می‌شود. در تحلیل افقی، مقادیر عددی عناصر صورت‌های مالی در دوره‌های زمانی مختلف با یکدیگر مقایسه می‌شوند.
در تحلیل افقی مقادیر و درصدهای سال جاری با سال پایه مقایسه می‌شوند. به عنوان مثال، درصد کل فروش شرکت ایران خودرو در سال جاری نسبت به سال قبل، 6 درصد افزایش داشته است. تحلیل افقی ترازنامه فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه نشان می‌دهد بدهی‌های جاری این شرکت در مقایسه با سال پایه افزایش 13 درصدی داشته است.
مزایا و معایب تحلیل افقی
با استفاده از تحلیل افقی با در دست داشتن درصدهایی مشهود و ملموس، وضعیت مالی شرکت در دوره‌های زمانی مختلف به آسانی قابل تحلیل و مقایسه است. تحلیل افقی می‌تواند نشان دهد اقدامات صورت گرفته در بازه زمانی طی شده، چه مقدار در پیشرفت شرکت تاثیر داشته یا نتیجه معکوس داشته است. همچنین تحلیل افقی، امکان مقایسه درصدها و نسبت‌های عناصر صورت‌های مالی شرکت را با سایر شرکت‌ها در دوره زمانی مشابه فراهم می‌کند.
اگر بازه زمانی که برای تحلیل افقی انتخاب شده کمتر از یک سال، مثلاً سه ماهه یا شش ماهه باشد، امکان وجود خطا در تحلیل به دلیل تفاوت در شرایط اقتصادی و محیطی در فصول مختلف سال بالا می‌رود. به همین منظور پیشنهاد می‌شود بازه زمانی جهت انجام تحلیل افقی را حداقل یک‌ساله در نظر بگیرید.
کلیک کنید:اطلاعات مربوط به خط مشی‌های حسابداری
تفاوت بین تحلیل افقی و عمودی
هر یک از روش‌های تحلیل افقی و عمودی در امور مالی، به نحوی خاص و متفاوت اطلاعات مالی شرکت را تفسیر و تشریح می‌کنند. در تحلیل افقی، ملاک بازه زمانی طی شده است. در صورتی‌که در تحلیل عمودی، یک داده به نسبت یک داده پایه سنجیده می‌شود.
به عنوان مثال، در یک تحلیل افقی، میزان بدهی در دوره‌های زمانی بررسی و مقایسه می‌شوند؛ در صورتی‌که در تحلیل عمودی، نشان داده می‌شود چه درصدی از کل بدهی را بدهی جاری تشکیل می‌دهد. همچنین در تحلیل عمودی، داده‌های مربوط به یک دوره زمانی واحد بررسی می‌شوند در حالی‌که در تحلیل افقی، داده‌های مربوط به چند دوره زمانی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
جمع بندی
در این مقاله تلاش کردیم تحلیل افقی و عمودی در حسابداری را معرفی کنیم و مزایا و معایب هر یک را توضیح دهیم. تحلیل عمودی مربوط به مقایسه نسبت یک عنصر از صورت مالی نسبت به یک داده پایه است. تحلیل افقی اما، میزان و مقادیر یکی از عناصر صورت مالی را در دوره‌های زمانی مختلف مقایسه و بررسی می‌کند.
با استفاده همزمان تحلیل عمودی وافقی در کنار یکدیگر می‌توان به درک دقیقی از عملکرد شرکت دست پیدا کرد. البته کاملاً مشخص است این دو تحلیل به تنهایی برای نتیجه گیری در زمینه اطلاعات مالی شرکت کافی نیستند و استفاده از دیگر تکنیک‌های تحلیلی برای دریافت نتیجه دقیق و مطلوب ضروری است.
