عباس دادجوی توکلی، پژوهشگر و تحلیلگر حوزه پولی و بانکی اعلام کرد: بانک مرکزی در دی ماه امسال، شیوه نامه وثیقه‌گذاری برای اضافه برداشت بانکها از این مجموعه را به روز کرده که تنها مزیت این به روز رسانی، دریافت وثیقه برای اضافه برداشت موسسات اعتباری است؛ اما این شیوه نامه در شرایط فعلی به دلایل مختلف قابلیت اجرایی ندارد.
وی افزود: در واقع، در دستورالعملی که در ۱۰ دی ماه به روزرسانی شده، آمده است که اگر بانکها بخواهند از منابع بانک مرکزی اضافه برداشت داشته باشند، باید وثیقه بگذارند.
دادجوی توکلی ادامه داد: در مرحله بعدی، این شیوه نامه می‌گوید بانک مرکزی زمانی می‌تواند این وثیقه را به اجرا گذارد که اضافه برداشت موسسات اعتباری یا بانکها از حد مشخص بزرگتر شود؛ حال اینکه حدی که در شیوه نامه تعیین شده است، در یک روز یک همت یا در طی یک ماه ۲۵ همت است.
این پژوهشگر و فعال حوزه پولی و بانکی اضافه می‌کند: اگر بانک یا موسسه اعتباری در یک روز یک همت یا در ماه ۲۵ همت از بانک مرکزی قرض بگیرد، تازه وثیقه‌اش به اجرا گذاشته می‌شود؛ در صورتی که بانکی در ایران وجود ندارد که در شرایط کنونی، این میزان اضافه برداشت داشته باشد.
وی گفت: اگر هدف بانک مرکزی، بانک آینده باشد، اضافه برداشت این بانک در سه ماه ۲۵ هزار میلیارد تومان می شود؛ در حالیکه این قانون شاید یک تا یک سال و نیم دیگر قابل تحقق باشد؛ زیرا با گذشت زمان، اعداد اضافه برداشت درشت‌تر می‌شود.
دادجوی توکلی افزود: شاید بانکها متوجه این دستورالعمل شوند و اقداماتی در راستای اضافه برداشت انجام دهند؛ اما فعلا عددهای درج شده در دستورالعمل درباره اضافه برداشت‌ها غیرقابل تحقق است.
وی بیان کرد: اگر سال بعد اضافه برداشت‌ها ۲۶ درصد رشد کند، عددهای دستورالعمل محقق نمی‌شود؛ ولی اگر بانک‌هایی که ناترازی دارند، تعیین تکلیف نشوند، شاید دو سال دیگر در یک سال ۲۵ همت استقراض توسط موسسات ناتراز انجام شود؛ در این صورت تازه بانک می‌تواند وثیقه‌های دریافتی را به اجرا بگذارد.
این پژوهشگر و فعال حوزه پولی و بانکی گفت: این دستورالعمل در سایت بانک مرکزی در قسمت بخشنامه‌های نظارت آمده است؛ در دی ماه امسال دستورالعمل یاد شده ابلاغ شده است و این دستورالعمل در واقع یک اصلاحیه بوده است.
وی درباره زمان تصویب قانون قبلی که روی آن اصلاحیه آمده، توضیح داد: عنوانی که برای دستورالعمل مورد بحث در بانک مرکزی درج شده،«شیوه نامه وثیقه‌گذاری برای اضافه برداشت» است. نمی‌دانم نسخه قبلی را چه زمانی تصویب کرده‌اند اما این نسخه هم پاسخگوی نیاز امروز نیست؛ بلکه برای اضافه برداشت دو سال بعد پاسخگو است.
دادجوی توکلی تاکید کرد: اکنون این دستورالعمل، برای کسی که اضافه برداشت دارد، کاربردی نخواهد داشت. البته فقط یک قسمت آن کاربرد دارد و آن این است که دریافت اضافی مشمول ارائه وثیقه به بانک مرکزی می‌شود اما وثایق کاربری ندارد زیرا عموما سقف اعلام شده در دستورالعمل محقق نمی‌شود.
وی اضافه کرد: تدوین چنین دستورالعملی به نحوی اجرای مکانیزم ماشه است. بانک مرکزی دستش را روی ماشه می‌گذارد و اگر خطایی از بانکها سر بزند، ماشه را می‌چکاند و تیر خلاص می‌زند.
این پژوهشگر و فعال حوزه پولی و بانکی درباره اینکه آیا موسسات مالی توان پرداخت وثیقه دارند، بیان کرد: همه موسسات این میزان وثیقه ندارند اما موسسه ملل که بزرگترین است موسسه مالی با اضافه برداشت است، این توان را دارد. ضمن آنکه بقیه موسسات مالی، تعیین تکلیف شدند.
به گفته دادجوی توکلی، موسسه ملل به شدت ناتراز است؛ به نحوی که حجم اضافه برداشت آن هم کلا ۱۱ تا ۱۲ همت است. این موسسه هم در یک ماه نمی‌تواند این میزان که در دستورالعمل ذکر شده، برداشت کند؛ چراکه سپرده‌های موسسه ملل آن‌قدر نیست که ۲۵ همت در یک ماه برداشت داشته باشند.
وی ادامه داد: موسسه ملل ۶۰ تا ۷۰ همت دارایی ثابت دارد و وضع مالی‌اش برای وثیقه گذاشتن مناسب است؛ بنابراین چنین دستورالعمللی مشکل ناترازی و اضافه برداشت را حل نمی‌کند. در واقع، نظام بانکی پول نقد ندارد. حتی اگر ملک را به‌عنوان وثیقه بگیرید، در نهایت باید آن را نقد کند. نقد کردن وثیقه در بازار، بقیه بانکها را گرفتار می‌کند ؛زیرا خریدار برای خرید ملک بانک مرکزی باید پولش را از بانکها خارج کند و به این ترتیب، سایر بانکها در زمان تسویه کسری می‌آورند.
این پژوهشگر و فعال حوزه پولی و بانکی یادآور شد: حد و اندازه ذخایر بانکها نزد بانک مرکزی اصلا به این میزان که در دستورالعمل به آن اشاره شده است، نخواهد بود. من فکر نمی‌کنم ذخایر مازاد بانکها کلا سه تا چهار همت بیشتر باشد. در برابر هفت هزار همت سپرده، سه تا پنج همت ذخایر مازاد داریم؛ بنابراین چنین دستورالعملی قابلیت اجرایی ندارد.
وی اضافه کرد: اگر بهار یا تابستان ۹۹ که بانکها پتانسیل مالی داشتند، این دستورالعمل صادر می‌شد، خیلی خوب بود. همان موقع می‌توانستیم ایران مال را با ۵۰ همت رد کنیم. این‌قدر هم مشکل نداشت اما اکنون، حد و اندازه منابع مالی زیاد نیست.
دادجوی توکلی با اشاره به سخنان کارشناسان بانک مرکزی بیان کرد: آنها معتقد بودند که بانک مرکزی در قانون بودجه ۱۴۰۲ مکلف شده است که اضافه برداشت‌ها را وثیقه محور کند. تفسیر آنها این بود که هدف از دستورالعمل صادر شده قاعده‌مند کردن تسهیلات و تعیین سقف کریدور بوده است. اما به نظر من اصلا این اهداف محقق نمی‌شود.وی گفت: سقف کریدور با ۲۴ درصد انجام می‌شود. بانک‌هایی که اوراق دارند، اکنون هم می‌توانند ملک به‌عنوان وثیقه بگذارند. تسهیلات قاعده‌مند کارش چیز دیگری است و در نهایت بانک مرکزی باید برای تامین نقدینگی ملک را بفروشد.
