دو واژه “بدهکار” و “بستانکار” از متداول‌ترین و پراستفاده‌ترین اصطلاحات در حسابداری هستند که گاهی با هم اشتباه گرفته می‌شوند. حسابداری بر اساس این دو مفهوم بنا شده است و به همین دلیل فهمیدن معنی این دو واژه برای هر حسابداری ضروری است. اما آیا می‌دانید بدهکار و بستانکار به چه معنا هستند؟ در این مطلب به تعریف و تفاوت‌های این دو اصطلاح خواهیم پرداخت. با مطالعه این مطلب، فهم صورت‌حساب‌های مالی برای شما قطعاً آسان‌تر خواهد شد.
تعریف بدهکار و بستانکار به زبان ساده در بانک‌ها
وقتی قصد دارید با حسابداری آشنا شوید، ابتدا با اصطلاحاتی مانند ماهیت‌ها و معادله اصلی حسابداری روبرو می‌شوید که از مهمترین مباحث اولیه در یادگیری این رشته هستند.
در مواقعی که طرف معامله یک شخصیت حقوقی باشد، مانند بانک یا سایر مؤسسات اعتباری، و با توجه به اینکه طرف معامله یک شخص حقیقی است، مفهوم بدهکار و بستانکار در حسابداری به صورت زیر تعریف می‌شود:
بدهکار: فردی که باید مبلغی را پرداخت کند.
بستانکار: فردی که طلبی دارد و باید مبلغی را دریافت کند.
انواع بدهکاران
بدهکاران در حسابداری به اشخاص حقیقی و حقوقی اطلاق می‌شود که در ازای دریافت خدمات، محصولات یا وجه نقد، موظفند در موعد مقرر وجه نقد را پرداخت کنند یا خدمات دریافت‌شده را به واحد اقتصادی مربوطه بازگردانند. بدهکاران را می‌توان با دو دسته کلی به شرح زیر از هم تفکیک کرد:
- بدهکاران تجاری: این اشخاص اغلب با نام مشتریان در امور تجاری شناخته می‌شوند و در بخش ثبت عملیات مالی در مقابل فروش یا درآمد حضور پیدا می‌کنند.
- بدهکاران غیرتجاری: این گروه شامل افراد حقیقی یا حقوقی است که معامله تجاری با آن‌ها صورت نگرفته و به دلیل دریافت وام یا قرض به عنوان بدهکار شناخته می‌شوند.
انواع بستانکاران
بستانکارها یا همان به اصطلاح ساده‌تر طلب‌کارها هم با دو نام تقسیم بندی می‌کنند.
- بستانکاران تجاری: این دسته شامل تامین‌کنندگان یا ارائه‌دهندگان خدمات است که تاکنون در ازای محصولات یا خدماتشان پولی دریافت نکرده‌اند. آن‌ها به‌عنوان بستانکاران تجاری شناخته می‌شوند.
- بستانکاران غیرتجاری: این گروه شامل بانک‌ها و موسسات مالی است که با افراد با آن‌ها هیچ‌گونه معامله تجاری ندارند.
تفاوت بدهکار و بستانکار
در حسابداری، بدهکار و بستانکار ماهیتشان با تعاریفی خاص از یکدیگر متمایز می‌شود. به طور کلی در زمینه بدهکاری می‌توان گفت که هر آنچه که باید برای دریافت آن وجه پرداخت کنیم، در ذیل مفهوم بدهکاری قرار می‌گیرد. به‌طور مقابل، بستانکار همان وجهی است که در برابر اعتبار یا محصولات از اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می‌کنیم.
پس با این تفاسیر، زمانی که ما موظف به پرداخت مالیات ارزش افزوده هستیم، به‌عنوان بدهکار شناخته می‌شویم.
مفهوم بدهکار و بستانکار با مثال
مثال زیر، مفهوم بدهکار و بستانکار در حسابداری به خوبی قابل درک است:
- بدهکار (بانک): فردی در بانک به عنوان بدهکار شناخته می‌شود، زیرا مبلغ 10 میلیون ریال از سپرده کوتاه‌مدت شرکت را باید به شرکت برگرداند. این مبلغ از دیدگاه بانک یک بدهی است که باید پرداخت شود.
- بستانکار (شرکت): یک شرکت به عنوان بستانکار شناخته می‌شود، زیرا درخواست دارد که مبلغ 10 میلیون ریال از سپرده خود را به دست بیاورد. این مبلغ از دیدگاه شرکت یک درآمد است که باید دریافت شود.
در نتیجه، این مثال نشان می‌دهد که بانک به عنوان بدهکار و شرکت به عنوان بستانکار در این معامله مشخص می‌شوند. این تفاوت در نگاه به معاملات مالی و وضعیت اقتصادی دو طرف، مفهوم بدهکار و بستانکار را در حسابداری به وضوح نمایان می‌کند.
آشنایی با مفهوم حسابداری دو طرفه
حال که با مفاهیم فوق آشنا شدید، خوب است که درباره حسابداری دو طرفه هم بدانید. حسابداری دو طرفه سیستمی است که در آن هر رویداد مالی حداقل در دو حساب ثبت می‌شود، یعنی هر تراکنش مالی دارای حداقل دو اثر مالی است. این سیستم حسابداری بر اساس اصل برابری بدهکار و بستانکار عمل می‌کند که به این معناست که مجموع ورودی‌های بدهکار باید با مجموع ورودی‌های بستانکار برابر باشد.
ویژگی‌های حسابداری دو طرفه
- حداقل دو حساب: هر رویداد مالی در حسابداری دو طرفه حداقل در دو حساب ثبت می‌شود، یک حساب به عنوان بدهکار و دیگری به عنوان بستانکار.
- برابری بدهکار و بستانکار: مجموع ورودی‌های بدهکار باید با مجموع ورودی‌های بستانکار برابر باشد. این برابری به عنوان شرط ضروری برای توازن در حسابداری دو طرفه شناخته می‌شود.
- ثبت دوگانه (دو طرفه) رویدادهای مالی: هر رویداد مالی، به طور دوگانه در حساب‌های مختلف ثبت می‌شود، یک سطر به عنوان بدهکار و دیگری به عنوان بستانکار.
بیشتر بخوانید:5 نکته که باید درباره اصل دوطرفی بدانید.
سخن آخر
در پایان باید گفت که فهمیدن مفهوم بدهکار و بستانکار در انجام امور حسابداری و صورت‌حساب‌ها بسیار کمک می‌کند. به یاد داشته باشید که آشنایی کافی با مفاهیم بدهکار و بستانکار در انجام امور مالی، از جمله محاسبه مالیات، بسیار اهمیت دارد و به درک بهتر معاملات و صورت‌حساب‌ها یاری می‌رساند.
