بحران گرمایش جهانی و آلودگی‌های زیست‌محیطی به عنوان چالش‌های عمده‌ای که کره زمین با آن‌ها مواجه است، ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای و فعالیت‌های صنعتی ناپایدار هستند که به تخریب اکوسیستم‌ها و تغییرات اقلیمی منجر شده‌اند. در این راستا، موسسات مالی جدید مانند بانکداری سبز نقش مهمی در ترویج سرمایه‌گذاری‌های پایدار و حمایت از پروژه‌های محیط‌زیستی ایفا می‌کنند. در این مطلب به بررسی روند گسترش بانکداری سبز در جهان و تاثیر آن بر سیستم بانکی می‌پردازیم.
بانکداری سبز چیست؟
بانکداری سبز (Green Banking) یا پایدار، رویکردی نوین در صنعت بانکداری است که در آن، ملاحظات زیست‌محیطی و اجتماعی به طور یکپارچه در فرآیندهای تصمیم‌گیری و فعالیت‌های بانکی لحاظ می‌شود.
این رویکرد فراتر از صرفا رعایت مقررات زیست‌محیطی است و به دنبال ایجاد تعادل بین سودآوری اقتصادی، حفظ محیط زیست و توسعه اجتماعی پایدار است.
بانک‌های سبز، فعالیت‌هایی مانند تامین مالی پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر، حفظ منابع طبیعی، حمل و نقل پاک، مدیریت پسماند و کشاورزی پایدار را اولویت می‌دهند. آن‌ها همچنین تلاش می‌کنند تا با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در عملیات داخلی خود، به مسئولیت اجتماعی خود عمل نمایند.
بانکداری سبز از طریق ابزارهای مختلفی مانند ارائه وام‌های با نرخ بهره پایین‌تر برای پروژه‌های سازگار با محیط زیست، سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه سبز (Green Bonds)، ارائه مشاوره‌های مالی به شرکت‌ها برای کاهش ردپای کربنی و انجام ارزیابی‌های زیست محیطی قبل از اعطای وام به پروژه‌های مختلف، نقش خود را در حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کند.
هدف نهایی بانکداری سبز، ایجاد یک سیستم مالی پایدار است که هم به منافع اقتصادی و هم به سلامت سیاره زمین احترام می‌گذارد و به نسل‌های آینده نیز امکان بهره‌مندی از منابع را می‌دهد.
نگاهی به روند گسترش بانکداری سبز در جهان
گسترش بانکداری سبز در جهان در سال‌های اخیر با شتاب قابل‌توجهی روبرو بوده است. افزایش آگاهی عمومی نسبت به تغییرات اقلیمی و اهمیت پایداری، فشارهای نظارتی فزاینده بر بانک‌ها برای کاهش ردپای کربنی خود، و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و سایر صنایع سبز، از جمله عوامل اصلی این رشد هستند.
بسیاری از بانک‌های بزرگ بین‌المللی، سیاست‌ها و اهداف بلندپروازانه‌ای را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در پرتفوی سرمایه‌گذاری خود و همچنین کاهش انتشار کربن در عملیات داخلی‌شان تعیین کرده‌اند.
همچنین، تقاضا برای اوراق قرضه سبز و سایر ابزارهای مالی سبز به طور چشمگیری افزایش یافته است. این روند نشان‌دهنده تمایل روزافزون سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی با قابلیت پایداری بالا است.
با این حال، گسترش بانکداری سبز با چالش‌هایی نیز همراه است. یکی از این چالش‌ها، تعیین معیارهای دقیق و قابل اعتماد برای سنجش پایداری پروژه‌ها و فعالیت‌ها است.
همچنین، نبود استانداردهای جهانی و یکپارچه برای بانکداری سبز، موجب سردرگمی و عدم شفافیت در بازار می‌شود.
علاوه بر این، برخی از بانک‌ها ممکن است در پذیرش کامل اصول بانکداری سبز، به دلیل نگرانی از کاهش سودآوری کوتاه‌مدت، تردید داشته باشند.
با این وجود، فشارهای سیاسی، نظارتی و اجتماعی، بانک‌ها را به سمت پذیرش هر چه بیشتر این رویکرد سوق می‌دهد و انتظار می‌رود که در آینده، گسترش بانکداری سبز با سرعت بیشتری ادامه یابد.
تاثیرات گسترش بانکداری سبز در جهان بر سیستم بانکی
گسترش بانکداری سبز تأثیرات قابل توجهی بر سیستم بانکی جهانی داشته و دارد، که می‌توان آن‌ها را به چند دسته کلی تقسیم کرد:
تغییر در ترکیب پرتفوی سرمایه‌گذاری
- کاهش سرمایه‌گذاری در صنایع آلاینده: بانک‌ها به تدریج از سرمایه‌گذاری در صنایع با انتشار بالای کربن مانند سوخت‌های فسیلی، تولید سیمان و صنایع سنگین آلاینده اجتناب می‌کنند. این امر به دلیل افزایش آگاهی عمومی، فشارهای نظارتی و ریسک‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی است.
- افزایش سرمایه‌گذاری در صنایع سبز: بانک‌ها به سمت سرمایه‌گذاری در صنایع با انتشار کم کربن و فعالیت‌های پایدار مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، حمل‌ونقل پاک، ساختمان‌های سبز، کشاورزی پایدار و مدیریت پسماند تمایل پیدا می‌کنند.
- ایجاد محصولات و خدمات مالی جدید: بانک‌ها برای پشتیبانی از سرمایه‌گذاری در صنایع سبز، محصولات و خدمات مالی جدیدی مانند وام‌های سبز، اوراق قرضه سبز و ابزارهای مالی مبتنی بر پایداری را ارائه می‌دهند. این نوآوری‌ها به افزایش جذب سرمایه برای پروژه‌های سبز کمک می‌کند.
تغییر در مدل‌های ریسک و مدیریت ریسک
- مدیریت ریسک‌های زیست‌محیطی و اجتماعی: بانک‌ها مجبور به ارزیابی و مدیریت دقیق‌تر ریسک‌های زیست‌محیطی و اجتماعی مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های خود هستند. این امر شامل ارزیابی اثرات پروژه‌ها بر محیط زیست و جوامع محلی، و همچنین ارزیابی آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر رویدادهای اقلیمی است.
- افزایش آگاهی از ریسک‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی: بانک‌ها به طور فزاینده‌ای درک می‌کنند که تغییرات اقلیمی می‌تواند ریسک‌های مالی قابل توجهی برای آن‌ها ایجاد کند، از جمله افزایش ضرر و زیان ناشی از بلایای طبیعی و کاهش ارزش دارایی‌های مرتبط با صنایع آلاینده.
- توسعه چارچوب‌های جدید برای ارزیابی ریسک: برای مدیریت ریسک‌های مرتبط با پایداری، بانک‌ها در حال توسعه چارچوب‌های جدید برای ارزیابی ریسک‌های زیست‌محیطی و اجتماعی هستند. این چارچوب‌ها به بانک‌ها کمک می‌کنند تا سرمایه‌گذاری‌های خود را بر اساس معیارهای پایداری ارزیابی و رتبه‌بندی کنند.
تغییر در رقابت و نوآوری
- رقابت برای جذب سرمایه‌گذاران مسئولیت‌پذیر: بانک‌ها در حال رقابت با یکدیگر برای جذب سرمایه‌گذاران مسئولیت‌پذیر و مشتریانی هستند که به پایداری اهمیت می‌دهند. این رقابت، نوآوری در محصولات و خدمات مالی سبز را به دنبال دارد.
- افزایش فشار از سوی سهامداران و فعالان مدنی: سهامداران و فعالان مدنی، فشارهای بیشتری را بر بانک‌ها برای عمل به مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی خود وارد می‌کنند. این فشارها، بانک‌ها را به سمت شفافیت بیشتر و اتخاذ سیاست‌های پایدار سوق می‌دهد.
- توسعه استانداردهای حسابداری و گزارش‌دهی پایدار: برای افزایش شفافیت و قابلیت مقایسه، استانداردهای حسابداری و گزارش‌دهی پایداری در حال توسعه هستند. این استانداردها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا عملکرد زیست‌محیطی و اجتماعی بانک‌ها را به‌طور دقیق ارزیابی کنند.
تغییر در نقش و مسئولیت بانک‌ها
- نقش بانک‌ها به عنوان تسهیل‌کننده انتقال به اقتصاد سبز: بانک‌ها با ارائه وام‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و سایر خدمات مالی برای پروژه‌های سبز، نقش مهمی در تسهیل انتقال به اقتصاد سبز دارند.
- افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی بانک‌ها: بانکداری سبز منجر به افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی بانک‌ها شده و انتظار می‌رود که آن‌ها در قبال تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی فعالیت‌های خود پاسخگو باشند.
- نیاز به نیروی کار متخصص: بانک‌ها نیاز به نیروی کار متخصص و آموزش‌دیده در زمینه پایداری و ارزیابی ریسک‌های زیست‌محیطی و اجتماعی دارند.
در مجموع، گسترش بانکداری سبز تحولات بنیادی در سیستم بانکی ایجاد می‌کند. این تحولات، اگرچه با چالش‌هایی همراه هستند، اما فرصت‌های جدیدی را برای بانک‌ها برای رشد و نوآوری ایجاد می‌کنند و به حرکت جهان به سمت یک اقتصاد پایدار کمک می‌کنند. با این حال، سرعت و دامنه این تحولات، به عوامل مختلفی مانند سیاست‌های دولتی، فشارهای اجتماعی و نوآوری‌های تکنولوژیکی بستگی دارد.
